Εικονικός κόσμος, αληθινή θεραπεία

   

Φανταστητε τη σκηνή: σε ένα αεροπλάνο, είστε δεμένος και έτοιμος για την απογείωση. Τα ταξίδια με αεροπλάνο, όμως, σας τρομοκρατούν και ξαφνικά νιώθετε τρελή επιθυμία να πεταχτείτε από τη θέση σας. Εκείνη τη στιγμή, ακούτε μια απαλή φωνή - του θεραπευτή σας - να σας λέει να προσπαθήσετε να χρησιμοποιήσετε κάποια από τις μεθόδους καταπράυνσης της κρίσης πανικού τις οποίες σας έχει διδάξει. 
Αμέσως μετά το σκηνικό γύρω σας εξαφανίζεται - και καθώς βγάζετε τα ακουστικά, επιστρέφετε στην ασφάλεια του ιατρείου...

Η σκηνή αυτή - γράφουν οι "Τάϊμς" του Λονδίνου - συμβαίνει ολοένα συχνότερα σε χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Βρετανία, όπου γιατροί χρησιμοποιούν την τεχνολογία της εικονικής πραγματικότητας για να θεραπεύουν πλήθος διαταραχών - από τη φοβία του ταξιδιού με αεροπλάνο έως τη διαταραχή του μετατραυματικού στρες που εμφανίζουν οι Αμερικανοί στρατιώτες που επιστρέφουν από το Ιράκ.

Σε μελέτη του που δημοσιεύθηκε προσφάτως στη «Βρετανική Επιθεώρηση Ψυχιατρικής» (ΒJΡ), ο δρ Ντάνιελ Φρίμαν, κλινικός ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο Κing΄s College του Λονδίνου, «έστειλε» 200 εθελοντές σε μια εικονική βόλτα στο Μετρό του Λονδίνου, σε ένα βαγόνι γεμάτο από εικονικούς επιβάτες.

Όπως διαπίστωσε, 40% των εθελοντών παρουσίασε παρανοϊκές ή ύποπτες σκέψεις. Μία από τις γυναίκες που συμμετείχαν είπε «αισθανόμουν παγιδευμένη ανάμεσα σε δύο άντρες κοντά στην πόρτα», παρ΄ ότι οι άντρες ήταν εικονικοί και το ήξερε.

Τώρα που ο δρ Φρίμαν απέδειξε πως η εικονική πραγματικότητα μπορεί να προκαλέσει παρανοϊκά αισθήματα, ελπίζει ότι θα αποδείξει την αξία της και για τη θεραπεία της παράνοιας.

Κατά των φοβιών 

Αντίστοιχα, η δρ Πέιτζ Άντερσον, ψυχολόγος στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια, χρησιμοποιεί την τεχνολογία της εικονικής πραγματικότητας για να βοηθήσει τους ασθενείς της να ξεπεράσουν τη φοβία των αεροπλάνων και της διάλεξης ενώπιον κοινού.

«Η καλύτερη θεραπεία για τους πάσχοντες από φοβίες είναι η συνεχής έκθεση στο φοβικό αντικείμενο - ουσιαστικά το “αντιμετώπισε τον φόβο σου”», λέει. «Στον αληθινό κόσμο όμως, η συνεχής έκθεση στο φοβικό αντικείμενο είναι δύσκολη, λ.χ. το να ταξιδεύει κάποιος συνέχεια με αεροπλάνο έχει υψηλό οικονομικό κόστος. Αν όμως εκτίθεσαι εικονικά, μπορείς να κάνεις άπειρες απογειώσεις».

Σχετική μελέτη της δρος Άντερσον έδειξε ότι οι πάσχοντες που χρησιμοποίησαν την εικονική πραγματικότητα παρουσίασαν την ίδια βελτίωση με εκείνους που έκαναν θεραπεία με αληθινά ταξίδια.

Σαν βιντεοπαιχνίδι
Αν και επί χρόνια η εικονική πραγματικότητα ταλανιζόταν από φτωχής ποιότητας γραφικά και εμφανή έλλειψη ρεαλισμού, η τεχνολογία βελτιώθηκε σημαντικά τον τελευταίο καιρό. Βέβαια, έχει ακόμα πολύ δρόμο μπροστά της για να εξομοιωθεί πλήρως με τον αληθινό κόσμο. Παρ΄ ότι όμως εξακολουθεί να θυμίζει φτηνό βιντεοπαιχνίδι, οι ασθενείς επηρεάζονται βαθιά, κατά τη δρα Άντερσον, η οποία έχει δει τους ασθενείς της να κλαίνε και να αναπτύσσουν πλήρη κρίση πανικού κατά τη διάρκεια εικονικών πτήσεων.

Όπως εξηγεί ο δρ Μελ Σλάτερ, καθηγητής Εικονικών Περιβαλλόντων στο University College του Λονδίνου, οι εικονικοί κόσμοι είναι αρκετά ρεαλιστικοί ώστε να ξεγελούν τον εγκέφαλο που πιστεύει ότι είναι αληθινοί. Ο δρ Σλάτερ είδε αυτή την αντίδραση στην πράξη, όταν διεξήγαγε ένα πείραμα για το οποίο οι εθελοντές βρέθηκαν σε ένα εικονικό κτίριο στο οποίο ξέσπασε μεγάλη πυρκαγιά. Οι εικονικοί χαρακτήρες άρχισαν να τρέχουν έξω από το κτίριο και πολλοί από τους αληθινούς εθελοντές πετάχτηκαν από τις αληθινές καρέκλες τους, σαν να ήταν έτοιμοι να αρχίσουν και αυτοί να τρέχουν πανικόβλητοι.

Κατά του μετατραυματικού στρες 
Η εικονική πραγματικότητα χρησιμοποιείται επίσης για να βοηθάει τους στρατιώτες να αναρρώνουν από τη διαταραχή του μετατραυματικού στρες. Ο δρ Τζος Στίταλνικ είναι διευθυντής Έρευνας στην εταιρεία Virtually Βetter, η οποία εδρεύει στην Ατλάντα των ΗΠΑ και έχει αναπτύξει μεγάλος μέρος της τεχνολογίας της εικονικής πραγματικότητας.

Όπως εξηγεί, στη διαταραχή του μετατραυματικού στρες οι φοβίες του πάσχοντος συνήθως εκδηλώνονται ως εφιάλτες ή ονειροπολήσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ήδη σε πολλά νοσοκομεία των ΗΠΑ εφαρμόζεται ένα πρόγραμμα εικονικής πραγματικότητας, ειδικά σχεδιασμένο για τους στρατιώτες που επιστρέφουν από το Ιράκ.

Επιπλέον, τα προκαταρτικά ευρήματα πενταετούς μελέτης, η οποία διεξάγεται από επιστήμονες του Πανεπιστημίου Έμορι στην Ατλάντα, δείχνουν πως η εικονική πραγματικότητα μπορεί να συμβάλει στην καλύτερη διαχείριση των επώδυνων αναμνήσεων, μέσω της συνεχούς ανάκλησής της στη μνήμη.

Κατά των εθισμών 
Επιστήμονες από το Χιούστον, ανακοίνωσαν προσφάτως ότι κατόρθωσαν με τη βοήθεια της εικονικής πραγματικότητας να θεραπεύσουν εθισμούς σε ουσίες, από αλκοόλ και μαριχουάνα έως τσιγάρο και κρακ.

Οι εθελοντές που συμμετείχαν στις σχετικές μελέτες «έζησαν» σε ποικίλους εικονικούς κόσμους, από πάρτι «πνιγμένα» στον καπνό των τσιγάρων έως εξαθλιωμένα παραπήγματα για χρήστες ναρκωτικών